De stad als thuis

Waarom deze bestuurlijke conferentie? 

Het realiseren van ‘geclusterd wonen met zorg nabij’ voor ouderen is een forse opgave, gezien de forse vergrijzingsgolf die er op ons afkomt. Hier is waar bestuurlijk lef en ondernemerschap voor nodig is, zowel van gemeenten als van woningcorporaties, zorgaanbieders en welzijnspartijen. Een flink deel van de opgave moet in de bestaande bouw in de stedelijke omgeving worden gerealiseerd. Thuisplus en Lang Leven Thuis Flats zijn voorbeelden van hoe dat kan.

Doel van de bijeenkomst was om het bestuurlijk netwerk van gemeenten, woningcorporaties, zorgaanbieders, welzijn en belangenorganisaties te versterken, elkaar te inspireren vanuit de praktijk, geleerde lessen te delen en inzicht te geven hoe in de verschillende regio’s bestuurlijke vraagstukken opgelost worden. Er was  een programma met locatiebezoeken en afsluitend een landelijk pleidooi waarin werd opgeroepen om snel meer zorgzame woongemeenschappen te realiseren, ook door het verzilveren van de kansen in de bestaande bouw, want met alleen de nieuwbouw komen we er niet.

Geleerde lessen

Lang Leven Thuisflat Statenjachtstraat

• Koppeling van wonen, zorg en welzijn aan één complex is zo logisch dat regels ervoor moeten wijken. (deze klinkt mij een beetje raar in de oren, welke regels?) 
• Als kwaliteit van leven je doel is, dan is investeren in ontmoeting cruciaal. Betrek de buurt. Bewonersgeluk levert ook lagere zorgkosten op.
• Zorg voor voldoende volume voor de zorgpartij op locatie. 

• Laat de structurele financieringsvragen je niet weerhouden om te beginnen.
• Het momentum voor initiatieven als LLTF is nu! DOS is dé kans voor structurele financiering. Zorgkantoren, help ons! 

Lang Leven Thuisflat Osdorperhof 

• Sterke woonvormen ontstaan als bewoners zelf initiatief en zeggenschap hebben (bijvoorbeeld via een bewonersbestuur)
• Werk community-gericht: organiseer ontmoeting en mede-eigenaarschap. Niet vóór maar mét bewoners: een ontmoetingsruimte, activiteiten zoals Happy Hour en ruimte voor co-creatie. 
• Een leefbare gemeenschap vraagt om een bewuste mix: niet alleen kwetsbare ouderen, maar ook bewoners uit de buurt en studenten die iets kunnen betekenen. Via stichtingen en netwerken worden dertigers en studenten betrokken. 
• Licht sturen en selecteren op bereidheid om mee te doen helpt een goed evenwicht tussen zorgvragers en zorgdragers te bereiken. Laat motivatie en bereidheid om bij te dragen meewegen bij het toewijzen van woningen. 
• Een klein, multidisciplinair team (zorg, welzijn, corporatie en bewoners) vormt samen met een onafhankelijke flatcoach de spil. De flatcoach is zichtbaar in de flat, verbindt wat er achter de voordeur gebeurt met het collectief en is geloofwaardig omdat zij niet in dienst is van één organisatie.

Lang Leven Thuisflat Flevoflat

• Zorgzame gemeenschappen zijn niet alleen een meerwaarde voor de bewoners, maar ook voor de professionals. ⁠Zet partijen bij elkaar en denk buiten de regels.
• De flatcoach is een onmisbare rol. Esmeralda zou je eigenlijke moeten ‘klonen’.
• Het is een samenlevingsvraagstuk. Maatschappelijke meerwaarde en (financiële) besparing is er voor alle betrokken organisaties, maar vooral voor de samenleving als geheel. We moeten dus af van alle tijdelijke en gefragmenteerde financiering. 

De Stadsveteraan (55+ sociale woningbouw)

• Betrek toekomstige bewoners zo vroeg mogelijk. Ontwerp passend bij de behoefte van bewoners (aantal kamers, indeling complex etc.). 
• Creëer eigenaarschap en betrokkenheid van de bewoners vanaf de start. Een community blijft zich vernieuwen. Denk in kleine stapjes.
• Neem ontmoeting mee in het gehele ontwerp: ruimte voor toevallige ontmoeting in de hal en op de brede galerij, in de verschillende ontmoetingsruimtes en gedeelde voorzieningen (zoals wasbar, klusruimte en mini-gym)
• De beheercoöperatie van bewoners doet de toewijzing van woningen samen met corporatie. Binnen het woonruimteverdeelsysteem is er gebruik gemaakt van de experimenteerregel, waardoor een andere toewijzing / motivatie voor selectie van nieuwe huurders mogelijk is. 
• De zogenaamde friends-woningen zijn nog niet allemaal verhuurd. De wooncommunity ziet dat er positieve ervaringen mee zijn, maar ook de nodige dilemma’s of hobbels. De gemeente en Woonzorg Nederland overwegen om de lege friendswoningen tijdelijk te verhuren aan mensen die werkzaam zijn in de zorg. 

De Nieuwe St Jacob (gemengd wonen, vrije markt)

• Ontwerp passend bij de behoefte. Spreek de architect aan op bouw voor ouderen (bv trapleuning bij trapje naar tuin niet gewenst vanwege ontwerp, maar wel nodig voor de bewoners);  de omvang van de ontmoetingsruimte of het tijdig benaderen van de huisarts voor aansluiting bij het project. 
• Werving van ouderen vraagt om het tijdig op de markt zetten van de woningen, om leegstand na  oplevering te voorkomen. Ga niet te snel werving voor andere doelgroepen, maar wees bereid tot gecalculeerde leegstand na oplevering. 
• Neem in je ontwerp de context (het gemeenschappelijke deel) van het gebouw mee in een straal van 500-1000 meter om het gebouw. Benut wat er al is in de wijk, benut de kracht van de buurt.
• Realiseer een gym in het complex voor de bewoners en ook voor mensen buiten het complex. Er is veel belangstelling voor en het draagt bij aan de gemeenschapsvorming.
• Zorg dat je (als zorgaanbieder) echt in gesprek blijft met je bewoners. Heb geduld en blijf samen werken. 

In gesprek 'Geef bewoners de ruimte'

Vitale gemeenschappen bouwen 

• Toewijzen is een issue om tot vitale woongemeenschappen te komen. Woonin wijst hybride toe: 20 langst wachtenden op woningnet worden uitgenodigd om een motivatiegesprek te voeren. Huidige bewoners kiezen uit die groep een nieuwe bewoner. 
• In Austerlitz wijzen de twee dorpsondersteuners de woningen toe aan mensen met zorg.
• Vitale gemeenschap volgens Woonin: 70% mensen zonder zorgvraag en maximaal 30% met.

Eén zorgaanbieder per locatie 

• Het werken met voorkeursaanbieders wordt als noodzakelijk gezien door de zorgaanbieder en corporatie. 
• Er wordt nog veel verpleeghuiszorg light geleverd. De financiering is dan wel anders, maar de inzet eigenlijk niet. Verpleegzorg in de wijk vraagt echt een andere aanpak van de professionals in de zorg. Hoe krijg je hen daarin mee?
• We zijn veel zorg gaan noemen wat vroeger door de gemeenschap werd gedaan.
• In Austerlitz wordt 40% minder Wlz aangevraagd (Aanvraag is 60% van wat je op basis van landelijke cijfers zou verwachten). Hier heeft geen verschuiving plaats gevonden van Wlz naar Wmo. Bij Community Care Dongen is er wel een verschuiving naar de Wmo geweest.

Belangrijk om bewoners vanaf de start te betrekken

• Belangrijk om de buurt bij de flat te betrekken. Zorgzame buurten i.p.v. complexen. Tot 500 meter om het complex. 
• Belangrijk om voort te bouwen op wat er al is aan welzijnsactiviteiten, burgerinitiatieven, inzet ondernemers etc. 
• Er moet experimenteerruimte komen voor de community builder. De community builder moet de ruimte hebben om dichtbij te zijn en als het kan, afstand te nemen. Soms gaat het dan mis, en moet de community builder weer kunnen inspringen.
• We praten vooral vanuit schaarste, terwijl we het over gemeenschapszin zouden moeten  hebben.

Suggesties voor verder lezen 

• Lang Leven Thuisflats: Informatie over de werkwijze Lang Leven Thuisflats in Amsterdam.
• Inspiratiekaart Aanjaagteam: Overzicht praktijkvoorbeelden uit het hele land op de website van het Aanjaagteam Wonen welzijn zorg voor ouderen.

• De belofte van de gemeenschap - zeven belemmerende

  mythes: Onderzoek van Ben Sajet over het benutten van de kracht van gemeenschappen en ontrafelen van de mythes.
• Wonen met een plus in de bestaande bouw: Hoe komen arrangementen tot stand en hoe zien ze eruit? Opgesteld door Platform31 na het onderzoeken van voorbeelden uit het hele land.
• Geclusterde woonvormen voor senioren: Platform31 helpt gemeenten en ontwikkelende partijen (markpartijen, corporaties, zorgaanbieders, sociaal ondernemers en burgerinitiatieven van senioren) op weg om keuzes te maken in de vormgeving van een specifiek project van geclusterd wonen voor senioren.
• Intentieverklaring geclusterd wonen: de bestuurlijke afspraak gemeente Amsterdam, woningcorporaties, ontwikkelaars, investeerders, beleggers, zorgpartijen, een kennisinstelling en betrokken woongemeenschappen over de realisatie van geclusterd wonen Amsterdam.
• Handreiking: Aan de slag met ontmoetingsruimtes: Brancheorganisatie Aedes biedt een praktische handreiking voor de realisatie van ontmoetingsruimtes.

• SAMEN WONEN, SAMEN LEVEN

  Van idealen naar doorbraken. Vitaal, inclusief en

  duurzaam in 17 initiatieven: Wenken van de Hogeschool Utrecht en anderen om zorgzame samenleving dichterbij te brengen.