Aanjagen van gemeenschapsvorming – de rol van de community builders
In iedere gemeenschap is iemand nodig die ziet wat er leeft. Die luistert naar bewoners en het vertrouwen heeft van zowel de buurtbewoners als van organisaties die er werkzaam zijn. Die rol wordt vervuld door community builders. We kennen ze ook onder de namen dorpsondersteuners, wijk- of flatcoaches, Langer Thuis Coaches en Krachtenbinders. Community builders stimuleren bewonersinitiatief, verbinden formele en informele netwerken en brengen mensen samen rondom thema’s als zingeving, ontmoeting en burenhulp. Ze signaleren knelpunten en bouwen bruggen tussen bewoners, vrijwilligers, gemeente, zorg en welzijn.
Hoewel hun benaming en positie per plek verschillen, werken community builders altijd aan het versterken van zowel de lokale veerkracht als de onderlinge betrokkenheid. Hun inzet is cruciaal bij de start van een woongemeenschap, maar aandacht en ondersteuning blijven ook daarna nodig. Community building is een ambacht en is essentieel om prettig langer zelfstandig wonen mogelijk te maken.
‘Gemeenschapskracht ontstaat niet door hulp te organiseren, maar door mensen te versterken in hun vermogen om zelf en samen te handelen.’ – Martine Visser
Loont de inzet van een community builder nu echt? VitaValley en Marcel Canoy onderzochten samen de Social Return On Investment (SROI), in opdracht van Nederland Zorgt voor Elkaar en Vilans, naar aanleiding van een hulpvraag bij het loket voor zorgzame buurten. Het antwoord is duidelijk: elke euro die wordt geïnvesteerd in de ondersteuning van zorgzame gemeenschappen levert minstens zes euro aan maatschappelijke winst op. Die opbrengst komt niet alleen ten goede aan inwoners, maar ook aan gemeenten en zorgverzekeraars. Meer weten? Lees de publicatie: Ondersteuning zorgzame gemeenschappen loont financieel.
Suggesties en aandachtspunten
Figuur 1: overzicht – Praktijkvoorbeelden van community builders
- Maak de rol van de community builder expliciet en passend bij de context: De rollen van community builders verschillen per locatie. Benoem de taken, het mandaat en de verwachte resultaten expliciet. Denk bewust na of de rol onafhankelijk moet zijn of juist verbonden aan bijvoorbeeld een woningcorporatie, welzijns- of zorgorganisatie. Wees terughoudend met het benoemen van andere professionals - zoals een gebiedsbeheerder of locatiemanager - als community builder. Hoewel ook zij over waardevolle kennis beschikken, liggen hun rollen en verantwoordelijkheden vaak elders in de organisatiehiërarchie. Een onafhankelijke positie maakt het gemakkelijker om echt tussen bewoners en organisaties te bewegen. Gebruik het overzicht in Figuur 1 als houvast.
- Erken het vak van een community builder Kies iemand met het juiste profiel en ervaring en zorg voor structurele professionalisering: Community builders zijn professionals. Kies voor mensen met ervaring in opbouwwerk of sociaal werk of investeer in de benodigde scholing. Uit onderzoek blijkt dat structurele professionalisering essentieel is om de functie van community builder duurzaam en effectief te laten zijn. Denk aan opleidingen, cursussen en intervisie.
- Veranker de rol in het netwerk van formele en informele spelers: Een community builder moet kunnen schakelen met bewoners en met diverse zorgorganisaties (zoals ouderenzorgorganisaties en huisartsen), gemeente en welzijn. Deze organisaties kunnen veel leren van de benadering en methodieken die community builders hanteren. Positioneer deze rol daarom goed.
Overal in het land zijn concrete voorbeelden te vinden van community builders die dagelijks inzetten op de ontwikkeling van zorgzame gemeenschappen. Bovenstaand overzicht beschrijft een aantal daarvan, met het aantal uren inzet van de community builder per werkgebied. Het laat zien dat de benodigde inzet sterk verschilt per situatie. Factoren zoals sociale cohesie, type wijk en bevolkingssamenstelling spelen mee, net als voorzieningen en de ruimte die organisaties - zoals welzijn - hebben. Hoewel er dus geen standaard aantal uren is aan te geven, geven de voorbeelden wel een goed beeld van de manier waarop de functie wordt ingevuld op verschillende plekken in Nederland.
Het valt op dat veel community builders tijdelijk gefinancierd zijn. Veel goedlopende initiatieven kampen dan ook met de vraag: hoe financier je deze coördinerende kracht structureel? Vaak is dat nog niet zo eenvoudig, omdat de baten van deze community builder bij veel verschillende partijen liggen. Toch is er een aantal voorbeelden te noemen waarbij de community builder (semi-) structureel wordt bekostigd. De dorpsondersteuner in Austerlitz is een bekend voorbeeld. Deze rol wordt gefinancierd via een vierjarige subsidie van de gemeente Zeist aan de coöperatie Austerlitz Zorgt. In wooncomplexen wordt de functie van community builder veelal structureel belegd en bekostigd vanuit de huuropbrengsten.