-
Het is belangrijk voor gemeenten, investeerders en woningcorporaties te zorgen voor wooncomplexen met een evenwichtige mix aan zorgdragers en zorgvragers. Dat geldt zowel voor de huidige woonvoorraad als woningbouwprojecten. Het doel hiervan is om zorgzame gemeenschappen te stimuleren. Gebruik als richtlijn: 30% zorgvragers en 70% zorgdragers. Dit kan betekenen dat aanpassingen of ontheffingen in de toewijzingsregels nodig zijn. Daarnaast is het belangrijk om te monitoren of deze afspraken daadwerkelijk worden nageleefd en bijdragen aan het gewenste effect.
-
Een community manager stimuleert dat een zorgzame gemeenschap ook echt van de grond komt. Uit onderzoek blijkt dat in zorgzame gemeenschappen hulpvragen veel vaker binnen de gemeenschap opgelost worden en zorgindicaties daardoor worden uitgesteld.
-
Bij het toewijzen kun je ook gebruikmaken van maatwerk, als daar ruimte voor is in de huisvestingsverordening. Een vorm van maatwerk is woningtoewijzing op basis van leefstijl. Dit kan ouderen helpen bij het vinden van een woning die past bij hun persoonlijke situatie en behoeften. Dit vergroot de kans op een zorgzame en hechte woongemeenschap. Dit bereik je door vooraf onderzoek te doen naar leefstijlen, vragenlijsten te laten invullen, het matchen van woningzoekenden, motivatiebrieven, motivatiegesprekken en eventueel door een proefperiode aan te houden. Woningcorporaties stemmen de aanpak af met de gemeente.
-
Naast woningcorporaties die woningen kunnen toewijzen, is er ook de mogelijkheid om bewoners zelf potentiële nieuwe bewoners aan te laten dragen voor hun woongemeenschap. Deze flexibiliteit creëert meer ruimte voor maatwerk en draagt bij aan een betere afstemming tussen het woningaanbod en de woonwensen van ouderen. Bij het voordragen van nieuwe bewoners kan selectie plaatsvinden op basis van motivatie. Dit kan op verschillende manieren, zoals een motivatiebrief, een motivatievideo of een kennismakingsgesprek.
-
Een bewonersvereniging met coöptatierecht richt je op als formele vereniging met statuten waarin doel, lidmaatschap en bestuur zijn vastgelegd. Deze statuten worden aangevuld met een huishoudelijk reglement dat praktische zaken regelt, zoals de selectieprocedure van nieuwe bewoners. De juridische positie van de vereniging hangt af van contractuele afspraken met de eigenaar of verhuurder: die kan adviserend of bindend zijn. Het is belangrijk om een duidelijke regeling voor leegstand te hebben. Als de vereniging binnen een afgesproken termijn (bijvoorbeeld vier weken) geen kandidaat voordraagt, krijgt de eigenaar het recht om zelf iemand aan te wijzen. Het doel daarvan is om onnodige leegstand te voorkomen. Deze afspraken worden bij voorkeur vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst of convenant, zodat de balans tussen bewonersautonomie en eigenaarschap goed geregeld is.
-
Bij koopwoningen is voorrang lastiger te regelen, omdat eigenaren vrij zijn in verkoop. Toch kan ook in een complex met koopwoningen een bewonersvereniging bestaan door een verplicht lidmaatschap in het koopcontract op te nemen. Lidmaatschap van de bewonersvereniging kan dan een voorwaarde zijn voor bewoning (niet voor eigendom). De bewonersvereniging kan vervolgens coöptatiebevoegdheden krijgen.
-
Bij nieuwbouw bestaan meer mogelijkheden voor woningtoewijzing. In de huisvestingsverordening kan voorrang worden opgenomen voor doelgroepen zoals ouderen, mits de woning onder de betaalbaarheidsgrens valt (in 2025: € 405.000). Gemeenten met grondbezit kunnen via tenders of anterieure overeenkomsten sturen op woningen voor (lokale) ouderen. Bij erfpachtgronden kunnen ook voorwaarden over doelgroepen worden opgenomen. Ook gemeenten zonder grond kunnen bij transformatieprojecten afspraken maken over voorrang en dit borgen via het omgevingsplan. Platform31 heeft in hun factsheet de mogelijkheden voor woningtoewijzing in nieuwbouw koopwoningen uiteengezet.
Woningtoewijzing gericht op zorgzame gemeenschappen
Het is een uitdaging om zorgzame en langdurig verbonden gemeenschappen te realiseren, waarbij woningen aansluiten op de zorgbehoeften van bewoners. Binnen de sociale huursector biedt het gericht toewijzen van woningen op basis van bijvoorbeeld zorgbehoefte of leefstijl een kans om zorgzame gemeenschappen te vormen.
Woningtoewijzing kan via twee routes lopen
1. Via de verhuurder, een belegger of een verkopend ontwikkelaar
-
A. Mogelijkheden voor woningcorporaties
Ouderen moeten meestal ingeschreven staan bij een regionaal woonruimteverdeelsysteem om kans te maken op een huurwoning. Veelal geldt: hoe langer een woningzoekende staat ingeschreven, hoe groter de kans is op een woning. Corporaties kunnen ouderen urgentie verlenen als er sprake is van een medische noodzaak. Ook hebben corporaties de mogelijkheid om woningen te labelen die specifiek voor ouderen bestemd zijn.
-
B. Mogelijkheden voor beleggers
Beleggers verhuren vaak huurwoningen in de vrije sector. Hiervoor gelden geen inkomensgrenzen zoals bij sociale huur. Deze woningen kunnen aantrekkelijk zijn voor ouderen die geen recht (meer) hebben op sociale huur, een koopwoning achterlaten of voldoende pensioeninkomen hebben. Beleggers mogen zelf bepalen wie ze als huurder kiezen, zolang ze zich houden aan de wet (zoals het verbod op discriminatie).
-
C. Mogelijkheden voor verkopende ontwikkelaars
Bij nieuwbouw van koopwoningen heeft de verkopende ontwikkelaar de mogelijkheid om woningen toe te wijzen. Deze toewijzing verloopt volgens hun eigen regels en procedures. Bij nieuwbouwprojecten melden woningzoekenden zich meestal aan via de projectwebsite van de ontwikkelaar of makelaar. Daar wordt de voorkeur voor de woning aangegeven, wat de financiële situatie is en of de woningzoekende een woning achterlaat. Sommige ontwikkelaars geven voorrang aan mensen die een sociale huurwoning of eengezinswoning achterlaten.
2. Via een bewonersvereniging met coöptatierecht
-
A. Werking bij sociale huurwoningen
Woningtoewijzing bij een bewonersvereniging met coöptatierecht in sociale huurwoningen houdt in dat de bewoners zelf mee mogen beslissen wie er in een vrijkomende woning komt wonen. Dit komt vooral voor bij woonvormen met gemeenschapszin, zoals woongroepen, woongemeenschappen of collectieve woonprojecten.
-
B. Werking bij vrije sector huurwoningen
Woningtoewijzing bij een bewonersvereniging met coöptatierecht in de vrije huursector is mogelijk, maar dit werkt anders dan bij sociale huur. Omdat de woningen niet onder strikte overheidsregels vallen, is er vaak meer ruimte voor maatwerk als de eigenaar of verhuurder akkoord is. Dat gebeurt onder andere in gemeenschappelijke woonprojecten zoals woongroepen of wooncoöperaties.
-
C. Werking bij koopwoningen
Woningtoewijzing bij koopwoningen met een coöptatierecht ligt juridisch anders dan bij huur, aangezien het hier gaat om eigendom. Toch komt coöptatie ook bij koopvormen voor, vooral in collectieve of gemeenschappelijke woonvormen. Denk hierbij aan wooncoöperaties en VvE’s.